Touba

Wznoszący się ku niebu z zakurzonych równin zachodniego Senegalu (170 kilometrów na wschód od stolicy Dakaru) stoi Wielki Meczet Touba. Zbudowany w 1926 roku, aby pomieścić grób senegalskiego świętego, Cheikha Ahmadou Bamby, ogromny meczet jest najczęściej odwiedzanym islamskim miejscem pielgrzymek w Afryce Zachodniej.

Islam istnieje w Senegalu od ponad tysiąca lat. Pierwszymi grupami etnicznymi, które przyjęły religię Mahometa, były królestwa Tukulóor w XI wieku, a na początku XX wieku większość Senegalu została całkowicie islamizowana. Jednak styl islamu praktykowany w Senegalu jest znacznie inny niż w większości innych krajów islamskich. Islam Senegalu jest podobny do mistycznej tradycji sufickiej, która charakteryzuje się czcią istot duchowych (żywych lub martwych), o których uważa się, że zawierają niezwykłe ilości barakalub boskiej łaski. W Senegalu praktyka islamu przybiera formę członkostwa w bractwach religijnych poświęconych marabuty (założycieli lub obecnych przywódców duchowych) tych bractw. Trzy główne sekty w Senegalu to:

• Założone w Mauretanii bractwo Xaadir (Qadriyya) jest najmniejszym i najstarszym bractwem w Senegalu.
• Bractwo Tijaan (Tijaniyya), założone w Algierii i praktykujące w całej Afryce Zachodniej.
• Bractwo Mouride, założone w Senegalu przez senegalskiego świętego Amadou Bambę.

Członkowie tych bractw ślubują posłuszeństwo swoim marabutom. Marabouty są uważane za szafarzy i spadkobierców baraki lub boskiej łaski założyciela ich bractwa. Uważa się, że dzięki sile ich osobistej baraki marabuty mają moc leczenia chorób i duchowego zbawienia swoich wyznawców. Większość marabutów dziedziczy pozycję i uczniów od ojców. Oczekuje się, że marabuty z dowolnego bractwa będą uczyć i doradzać swoim wyznawcom, ale marabuty z bractwa Mouride zwykle poświęcają mniej czasu na naukę i nauczanie niż na organizowanie pracy swoich uczniów i robienie amuletów dla swoich uczniów (te amulety, zwane Grigri, to małe skórzane zawiniątka zawierające cytaty z Koranu i uważa się, że chronią uczniów przed krzywdą, chorobą lub złem).

Bractwo Mouride rozpoczęło Cheikh Ahmadou Bamba (znany również jako Ahmed Ben Mohammed Ben Abib Allah lub Khadimou Rassoul). Bamba urodził się w wiosce Mbacké-Baol i żył od 1850 do 1927 roku. Bamba, syn marabuta z bractwa Xaadir, był mistykiem i ascetą bardziej zainteresowany medytacją i studiami koranicznymi niż budowaniem imperium teokratycznego. Był także pacyfistą i nie toczył wojny z poganami, tak jak zrobiło to wiele marabutów z Tijaanu. W pierwszych latach swojej kariery religijnej Amadou Bamba po prostu pełnił standardowe funkcje marabutyczne, takie jak nauczanie Koranu i przygotowywanie amuletów dla swoich wyznawców.

Bamba nie uważał się za proroka, ale raczej za posłańca Boga (jedną z podstawowych zasad islamu jest to, że po Muhammadzie nie może być innych proroków, ale członkowie bractwa senegalskiego cytują fragment w Koranie, który głosi, że Bóg będzie wysyłajcie posłańców co 100 lat. Członkowie tych bractw uważają, że założyciele bractwa byli wśród tych posłańców). Z powodu swojej niezwykłej charyzmy i mądrości Bamba odkrył, że wielu jego wyznawców przybywało do niego, aby wziąć udział w jego barace i służyć mu, zamiast uczyć się Koranu. Chociaż Amadou Bamba nigdy nie był prozelityzmem na szczeblu krajowym, jego sława szybko rosła dzięki wysiłkom jego naśladowców, a ludzie gromadzili się u niego, aby otrzymać zbawienie, które obiecał swoim wyznawcom. Jego nauki koncentrowały się na osiągnięciu zbawienia poprzez poddanie się marabutowi i ciężką pracę.

Francuski rząd kolonialny obawiał się, że Amadou Bamba zyskuje zbyt wiele władzy i może być w stanie prowadzić przeciwko nim wojnę. Chociaż najwidoczniej nigdy nie wykazywał takiego pragnienia, nawrócił różnych lokalnych królów i ich wyznawców i mógłby założyć wielką armię, gdyby tego chciał. Bez wnoszenia oskarżeń prawnych przeciwko Bambie rząd kolonialny skazał go na wygnanie w Gabonie (1895–1902), a następnie w Mauretanii (1903–1907). Skutki tych wygnańców były jednak zupełnie odwrotne od oczekiwań Francuzów: legendy o cudownym przeżyciu Bamby przez tortury, pozbawienie i próby egzekucji rozprzestrzeniły się po Senegalu, gdy jego nie było, a tysiące innych uczniów gromadziło się w jego społeczności.

Do dziś Mourides opowiadają legendy o wygnaniu Bamby z wielką ekscytacją i mocnym przekonaniem. Na przykład podczas podróży do Gabonu Francuzi zabronili Bambie modlić się. Ponieważ modlitwa była boskim prawem, którego nie mógł złamać, Bamba wyrwał się z kajdan, wyskoczył za burtę i modlił się na dywaniku modlitewnym, który zmaterializował na wodzie. Kiedy podniósł głowę po pokłonach, francuskie władze zdziwiły się, widząc piasek na jego czole. Inne legendy mówią, że kiedy Francuzi wsadzili go do pieca, po prostu usiadł i wypił herbatę z Mahometem. Kiedy wsadzili go do jaskini głodnych lwów, lwy po prostu spały obok niego.

Po powrocie do Senegalu z drugiego wygnania jego uczniostwo rozwijało się fenomenalnie. W 1910 r. Wreszcie Francuzom przyszło do głowy, że Bamba nie planuje wojny z nimi, a ich relacje z nim dramatycznie się poprawiły. Francuzi faktycznie zaczęli postrzegać Bambę jako atut, a nie zagrożenie, ponieważ mogli go wykorzystać do rozpowszechniania i egzekwowania polityki (wygrał Legię Honorową Francji w 1918 r. Za zaciągnięcie setek wyznawców do walki w pierwszej wojnie światowej). Francuzi pozwolili mu założyć swoje święte miasto Touba, aw 1926 r. Rozpocząć wielki meczet, w którym został pochowany (Bamba otrzymał swoją słynną wizję na pustyni w dzisiejszej Toubie. Wizja ta powiedziała mu o jego prorocza misja i potrzeba budowy świętego miasta na tym terenie).

Chociaż Amadou Bamba wydaje się być skromny w odniesieniu do swojego boskiego powołania, Mourides uważa go dzisiaj za prawie Mahometa równego (powodując w ten sposób skrajną konsternację ze strony innych muzułmanów, którzy uważają to bluźnierstwo). Mourides wyróżnia się całkowitym oddaniem Amadou Bamba i rodowodem marabuty, które za nim poszły. Męscy potomkowie Cheikh Ahmadou Bamba są uważani za wielkich autorytetów religijnych (marabutów) w Senegalu, a obecny ojciec Mourides jest jednym z jego potomków. Pobożni Mourides pokrywają ściany swojego domu i miejsca pracy obrazkami i powiedzeniami swojego marabuta i noszą liczne amulety przygotowane przez ich marabutów, aby rozwiązać swoje problemy. Taksówkarze i autobusy również tynkują swoje pojazdy naklejkami, obrazami i zdjęciami marabutów swoich bractw. Baay Fal, najbardziej pobożna grupa uczniów Mouride, porzuca nawet filary islamu, w tym modlitwę i post, aby poświęcić się służbie marabutowi.

Wiele Mourides uważa Touba, święte miasto Amadou Bamba, za ważne lub ważniejsze niż Mekka. Pielgrzymi przybywają na Toubę w dowolnym momencie, ale punktem kulminacyjnym roku jest masowa pielgrzymka zwana Grand Màgal (48 dni po Islamskim Nowym Roku), która świętuje powrót Bamby z wygnania. W tej chwili około pół miliona wyznawców Mouride przybywa do Touby z całego Senegalu i Gambii. Matka Amadou Bamba, Mam Diarra Bousso, jest również uważana przez Senegalczyków za świętą osobę, a jej kapliczka znajduje się w mieście Porokhane. Dwa razy w roku, w dniu ustalonym przez rodzinę Bousso, wiele tysięcy senegalskich kobiet odwiedza świątynię na dwudniową pielgrzymkę.

Bractwo Tijaan ma swój wielki meczet w mieście Tivaouane (50 km na północny wschód od Dakaru przy drodze do St. Louis). Bractwo Tijaan ma więcej zwolenników niż bractwo Mouride, ale pod względem organizacji, dyscypliny i zdolności do mobilizacji i przedsiębiorczości gospodarczej ma znacznie mniejszy wpływ. Meczet Tijaan w Tivaouane jest drugim najczęściej odwiedzanym miejscem pielgrzymkowym w Senegalu.