Stupa Swayambhunath w Katmandu

Stupa Swayambhunath, Katmandu, Nepal

Złota iglica wieńcząca stożkowe zalesione wzgórze, Swayambhunath Stupa jest najstarszą i najbardziej tajemniczą ze wszystkich świętych świątyń w dolinie Katmandu. Jego wysoka biała kopuła i lśniąca złota iglica są widoczne z wielu kilometrów i ze wszystkich stron doliny. Zapisy historyczne znalezione na kamiennej inskrypcji świadczą o tym, że stupa była już ważnym celem pielgrzymek buddyjskich już w V wieku naszej ery. Jego początki sięgają jednak znacznie wcześniejszego czasu, na długo przed przybyciem buddyzmu do doliny. Zbiór legend o tym miejscu, XV-wieczna Swayambhu Purana, opowiada o cudownym lotosie, zasadzonym przez dawnego Buddę, który wyrósł z jeziora pokrywającego niegdyś dolinę Katmandu. Lotos w tajemniczy sposób promieniował jaskrawym światłem, a nazwa tego miejsca brzmiała Swayambhu, co oznacza „samoistnie stworzony lub samoistny”. Święci, mędrcy i bóstwa podróżowali nad jezioro, aby oddać cześć temu cudownemu światłu za jego moc udzielania oświecenia. W tym czasie Bodhisatva Mandziuśri medytował na świętej górze Wu Tai Shan i miał wizję oślepiającego światła Swayambhu. Mandziuśri przeleciał przez góry Chin i Tybetu na swoim niebieskim lwie, aby czcić lotos. Będąc pod głębokim wrażeniem mocy promiennego światła, Mandziuśri czuł, że gdyby woda została usunięta z jeziora, Swayambhu stałoby się łatwiej dostępne dla ludzkich pielgrzymów. Wielkim mieczem Mandziuśri wyciął wąwóz w górach otaczających jezioro. Odpływająca woda opuściła dolinę dzisiejszego Katmandu. Lotos został następnie przekształcony we wzgórze, a światło stało się stupą Swayabhunath.

Schody do Swayambhunath Stupa, Kathmandu, Nepal
Zwróć uwagę na małpy siedzące na głowie Buddy

Do czcicieli Swayambhunatha należą hinduiści, buddyści wadżrajany z północnego Nepalu i Tybetu oraz buddyści Newari ze środkowego i południowego Nepalu. Każdego ranka przed świtem setki pielgrzymów wspinają się po 365 stopniach prowadzących na wzgórze, mijają pozłacaną Wadżrę (tybet. w kierunku przeciwnym, przeciwnym do ruchu wskazówek zegara). Po każdej z czterech stron głównej stupy znajduje się para wielkich oczu. Te oczy symbolizują wszystko widzącą perspektywę Boga. Między oczami nie ma nosa, a raczej cyfrę jeden w alfabecie nepalskim, oznaczającą, że jedyna droga do oświecenia wiedzie przez buddyjską ścieżkę. Nad każdą parą oczu znajduje się drugie oko, trzecie oko, oznaczające mądrość patrzenia do wewnątrz. Nie pokazano uszu, ponieważ mówi się, że Budda nie jest zainteresowany słuchaniem modlitw na jego cześć.

Dorje w Swayambhunath Stupa, Kathmandu, Nepal      

Teren otaczający stupę wypełniony jest czajtami, świątyniami, malowanymi wizerunkami bóstw i licznymi innymi obiektami religijnymi. Znajduje się tu wiele małych świątyń z posągami bóstw tantrycznych i szamańskich, młynki modlitewne dla buddystów tybetańskich, lingamy Śiwy (obecnie przebrane za buddyjskie chaitya i ozdobione twarzami Buddów Dhyani) oraz popularna hinduska świątynia poświęcona Harati, Bogini ospy i innych epidemii. Obecność świątyni Harati Devi oznacza przenikanie się panteonów hinduizmu i buddyzmu w rozwoju nurtów religijnych Nepalu. Ponieważ buddyści nie mieli we własnym panteonie żadnego bóstwa, które chroniłoby ich przed przerażającą ospą, przyjęli za pomoc bóstwo hinduskie.

Świątynia Shantipur w stupie Swayambhunath    

Na szczycie wzgórza Swayambhunath znajduje się kolejna fascynująca, choć mniejsza i rzadziej odwiedzana świątynia. To jest Shantipur, „Miejsce Pokoju”, wewnątrz którego, w sekretnej, zawsze zamkniętej, podziemnej komnacie mieszka mistrz tantryczny z VIII wieku, Shantikar Acharya. Praktykując techniki medytacyjne, które zachowały jego życie przez niezliczone stulecia, jest wielkim ezoterycznym magiem, który ma całkowitą władzę nad pogodą. Kiedy dolinie Kathmandu grozi susza, król Nepalu musi wejść do podziemnej komnaty, aby zdobyć tajemną mandalę od Shantikar. Wkrótce po wyniesieniu mandali na zewnątrz i pokazaniu jej niebu zaczyna padać deszcz. Freski namalowane na wewnętrznych ścianach świątyni pokazują, kiedy ostatni raz miało to miejsce w 8 roku. Mała świątynia ma potężną atmosferę; jest tajemniczy, surowy i nieco złowieszczy.

Wewnętrzne drzwi, świątynia Shantipur w stupie Swayambhunath    

Stupa Swayambhunath jest również nazywana „Świątynią Małp” ze względu na setki małp, które nocą włóczą się po świątyni po odejściu pielgrzymów i kapłanów. W pobliżu wzgórza Swayambhunath znajdują się inne ważne świątynie, takie jak świątynia Shiva Jyotir Linga w Pashupatinath, stupa Boudhanath, Changu Narayan, Dakshinkali i Budhanilkantha. Czytelników zainteresowanych szczegółowym poznaniem świętych miejsc doliny Katmandu odsyłamy do wymienionych w bibliografii prac Bubriskiego, Majupurii i Morana. 

Święte wzgórze i stupa Swayambhunath, Kathmandu, Nepal